Архив - Чăваш хĕрарăмĕ

Çеçпĕл Мишши ячĕллĕ Чăваш патшалăх çамрăксен театрĕ çĕнĕ спектакльпе куракана тыткăнларĕ. "Пирĕн атте авлана-а-ать!" камит авторĕ - ЧР тава тивĕçлĕ артисчĕ Валерий Иовлев. Ку ĕçе ЧР искусствăсен тава тивĕçлĕ ĕçченĕ Валерий Оринов сцена çине кăларчĕ. Унта паянхи ял пурнăçĕ сăнланнă. Çапах та мĕн канăçсăрлантарать-ши халăха?

Вăрнарта пурăнакан Николай тата Оксана Федоровсем тахçанах хăйсен ĕçне пуçарнă. Аслă шкулта пĕлÿ илнĕ хыççăн малтанхи çулсенче алла илнĕ специальноçпех тăрăшнă. Пĕр вырăнта ларма хăнăхманскерсем суту-илÿ ĕçне пуçăнма тĕв тытнă. Çăмăлах пулман малтанхи вăхăтра. Çапах та йывăрлăхсене çĕнтерсе алă çавăрса яма пултарнă.

Картиш тулли хур-кăвакал

Картишĕнче темĕн тĕрлĕ чăх-чĕп те пур. Африка чăххисемпе цесаркăсен, индокăвакалсемпе хурсен, ахаль чăхсен шучĕ те çук.

«Алла диплом илнĕ чухне эпĕ анне чĕлхине вĕрентесси мĕн тери яваплине, тен, ăнкарсах та çитереймен пулĕ. Çулсем иртнĕçемĕн тăван чĕлхе тĕшшине ачасен чунне хывма тăрăшни турă панă ĕç пулнине ăнлантăм», - çирĕплетет Муркаш районĕнчи Юнкă вăтам шкул педагогĕ Надежда Шандимирова. Унăн вĕренекенĕсем республика, район шайĕнчи олимпиадăсенче, конкурссенче, ăслăлăх конференцийĕсенче малти вырăнсем йышăнаççĕ. Чи пултаруллисен йышĕнче - Кристина Ветлугина, Ольга Хлебкова, Марина Хошкина, Александр Тойгильдин, Лейла Игнатьева, Инесса Михайлова, Инесса Шандимирова, Екатерина Федорова...

Пÿрт умĕнчи палансем шап-шур чечекреччĕ. Кил хуçи лартнă вĕсене. Кĕркунне çырли куçа йăмăхтарса аякранах илĕртнĕрен ытараймасть вĕсене арçын. Урам енчи пĕчĕк пахчара темĕн тĕрлĕ чечек шăтса тухнă.

Раççей сучĕсенче пĕр кунра кăна çĕр надзорĕпе çыхăннă 30 ытла ĕçе пăхса тухаççĕ. Çакă сахал теме чĕлхе çаврăнмасть. Ытларах та пулĕччĕ, анчах ĕçе суда çитериччен вăл е ку лаптăк тĕлĕшпе тулли информаци пухмалла: документсене кăна мар, çĕр пахалăхне палăртма лаборатори тĕпчевĕсем ирттермелле. Хăш-пĕр чухне хуçине пĕлес тесе тивĕçлĕ органсене çырупа тухса хурав иличченех вăхăт самай иртет. Лаборатори тĕпчевĕ те хăвăрт пулакан ĕç мар.

Темле йывăр лару-тăрура пурăнакан та пур. Çемьере хирĕçÿ чылай чухне ĕçкĕпе иртĕхнине пула тухать. Арçын кашни кун ÿсĕр килсе мăшăрĕпе ачи-пăчине канăç памасть. Теприсем никама каламасăр çакна ĕмĕрĕпех е пĕр-пĕр инкек пуличчен чăтса пурăнаççĕ. Ĕçкĕçсен çемйинче пуринчен ытларах ачисене шел. Пĕрмай хирĕçни, çапăçни пĕчĕкскерсен чунне, ăс-тăнне амантать. Ĕçке ярăннă çынпа вĕçне-хĕрне тухма çук. Çитменнине, унран çак самантра темĕн те кĕтсе илме пулать. Çавăнпа та ку вăхăтра килтен тухса кайни лайăхрах та пуль. Анчах та ăçта каймалла?

Иртнĕ номерте Çеçпĕл Мишшин амăшĕн вил тăприне чылай çул тирпейлесе тăнă Зоя Михайловăна аса илнĕччĕ. Сăпайлă хĕрарăм çакна капашсăр пысăк ĕç вырăнне хумасть. Çапах та хаçат вулаканĕсене Зоя Васильевнăпа çывăхрах паллаштарас килет.

84-ран иртнĕ вăл. Шупашкарта пурăнать. Пĕлтĕрччен дачăра ĕçлеме вăй çитернĕ. Халĕ çуртпа çĕр лаптăкне сутнă ĕнтĕ. Çĕнĕ хуçасем валли ыхра, улма-çырла хунавĕсем лартса хăварнă. «Хамăр çитĕнтернĕ çĕр улми пĕтмен-ха», - хăпартланать хресчен ĕçне юратакан чăваш хĕрарăмĕ. Çапла, тарпа йĕпеннĕ çĕр çинчен пуçтарса кĕртнĕ çимĕç тем тесен те тутлăрах.

Иртсе каякан эрне спортăн тĕрлĕ шайри ăмăртăвĕсемпе пуян пулчĕ. Кĕçнерни кун Шупашкар районĕнче XVII Республикăри ялăн çуллахи спорт вăййисем уçăлчĕç.

Шăрăхра ача-пăча та, çамрăксем те, аслă ăру çыннисем те шыв хĕррине васкаççĕ. Тем тесен те унта уçăрах. Шыва кĕнĕ вăхăтра хăрушсăрлăх йĕркине пăхăнмаллине никамăн та манма юрамасть. Ача-пăча тĕлĕшпе аслисен уйрăмах тимлĕ пулмалла.

Пĕчĕккисене мăн çынсемсĕр шыва кĕме ямалла мар. Çыран хĕрринче ачана пĕлĕшсемпе те ан хăварăр. Вĕсем ăна пăхса çитереймесен те пултараççĕ.

Пĕчĕк ачасен чăммасан лайăхрах, мĕншĕн тесен хăлхана шыв кĕрсен чир пуçланас хăрушлăх пур.

Унсăр пуçне çыран хĕрринчех вылякан шăпăрлана шыва ÿкесрен асăрхамалла.

Ăçта камшăн мĕнле те, республика тĕп хулинче пурăнакансемшĕн çулла çитни çул çинче тата ун айккипе чава-чава тухнă траншейăсенчен лайăх курăнать. Айккинчи шăтăк-путăк вĕчĕрхентерет, паллах, çывăх вăхăтрах сирĕн хваттерте ăшă шыв çухалассипе çыхăннă-çке вăл. Телее, ăна чăтса ирттерме пулать. Коммуналлă хуçалăх ку енĕпе пирĕн чăтăмлăха çулсеренех тĕрĕслет те - цивилизаци çак ырлăхĕсĕр пĕр вăхăт пурăнмашкăн шăла çыртса чăтма хăнăхрăмăр ĕнтĕ. Вăт çул çинчи шăтăк-путăк пирки вара - пачах урăх калаçу. Нумай чухне инкекпе вĕçленет вăл. Чи хăрушши - çын вилесси - таранах илсе çитерме пултарать.